Czy wszystko, co robisz, jest dobre? Czy wszystko, co robisz, jest naturalne? Jakiś czas temu, Renata prowadziła warsztaty z rozwijania kompetencji rodzicielskich w Zakładzie Karnym w Nowej Hucie. Oparła się o komunikację empatyczną. 

Renata wraz ze słuchaczami poruszyli bardzo ważny, a jednak pomijany temat. Rozmawiali o wykluczeniu wśród dzieci szkolnych. 

Jeden z uczestników w pewnym momencie zatrzymał wypowiedź kolegi. Zazwyczaj szanujemy swój czas wypowiedzi, więc było to nieoczekiwane.  

A jednak. Spojrzeliśmy na niego, a on powiedział, że jego zdaniem to jest bardzo ważne, żeby mieć świadomość, że nie wszystko, do czego jesteśmy przyzwyczajeni – jest naturalne. 

Nie był pierwszym, który kiedyś wyraził tę myśl głośno.

 

Nie należy mylić tego, co naturalne z tym, do czego jesteśmy przyzwyczajeni

Mahatma Gandhi

Porozumienie bez Przemocy

W jego słowach była wielka moc. O tym właśnie mówi jedno z rozróżnień kluczowych w Porozumieniu bez Przemocy – naturalne a nawykowe/zwyczajowe. 

Intencją tego, co jest naturalne – jest połączenie z życiem, nawykowego – z jakimiś schematami, do których się przyzwyczailiśmy, a których po pewnym czasie już nie zauważamy. 

Nawyk nie musi być dobry. Bo nawykiem jest nie tylko codzienne mycie zębów, ale i wieczorne drinkowanie, czy… krzyk. 

I dlatego tak ważne jest, żeby wyłapywać te schematy i aktualizować je.

Przemoc przemocy nierówna

Według psychologów dorośli z większą łatwością reagują na przemoc fizyczną. Zauważają ją. Natomiast przemoc relacyjną wśród dzieci tłumaczą stwierdzeniem, że „takie po prostu są dzieci”. Innymi słowy: ignorują problem. 

Do tego właśnie stwierdzenia odwołał się uczestnik podczas naszych warsztatów. Bardzo często wykluczenie relacyjne jest tematem pomijanym. 

Bo skoro nie możemy czegoś zobaczyć, to tego nie ma, prawda? 

Równocześnie wykluczenie relacyjne jest bardzo trudnym doświadczeniem dla dzieci szkolnych. Jego normalizowanie – opóźnia wsparcie. 

Szacuje się, że 80% dzieci w wieku 7-10 lat zgłasza sytuacje, gdzie pojawia się wykluczenie, w przypadku dzieci 14-18 lat – już tylko ok. 20%.

A czemu? Bo przez tyle lat słyszeli „takie po prostu są dzieci”.

Szczególnie wykluczone są dzieci… wykluczonych rodziców

Dzieci wychowujące się w cieniu murów zakładów karnych, gdzie ich rodzice odbywają wyroki, stają przed wyzwaniami, które trudno sobie nawet wyobrazić.

Wykluczenie, z jakim się spotykają ze strony rówieśników, jest głęboko dotkliwe i może zostawić trwałe ślady na ich młodych sercach. Rodzi się w nich bolesne poczucie bycia innym, nie takim jak wszyscy. A to często prowadzi do samotności i izolacji.

Pomyśl o tych dzieciach nie jako o statystykach, ale jako o żywych istotach pełnych marzeń, które zasługują na to, by być słuchanymi, zrozumianymi i akceptowanymi. 

Wyobraź sobie, jak to jest dorastać, wiedząc, że twoja rodzina różni się od innych, że rodziciel jest w miejscu, o którym nie chce się mówić na głos. 

To doświadczenie, które może przytłaczać, izolować, ale także – w odpowiednim środowisku – uczyć empatii i wzajemnego wsparcia. My chcemy takie środowisko wykreować w Probacji.

Zmiana jest w nas

Ważne jest, abyśmy jako społeczeństwo stworzyli przestrzeń, w której te dzieci mogą czuć się bezpiecznie, wyrażając swoje emocje i myśli. Miejsce, gdzie ich historie znajdą odzew, a ich doświadczenia będą punktem wyjścia do budowania mostów zrozumienia, a nie murów oddzielających. 

Pokazując im, że są cenne, że ich przeżycia, choć bolesne, mogą przynieść coś dobrego, otwieramy drogę do lepszego jutra.

To my jesteśmy zmianą. 

Dlatego nie przechodź obojętnie obok sytuacji, które noszą znamiona wykluczenia. Zastanów się nad tymi codziennymi reakcjami, słowami, schematami, które wszyscy uznajemy za „normalne”. 

Czy naprawdę są one takie naturalne i dobre, czy może czasami nieświadomie przyczyniają się do pogłębiania ran?

Każdy z nas może być źródłem zmiany. Mały gest, słowo wsparcia, chwila zrozumienia mogą zdziałać cuda w życiu dziecka, które zmaga się z konsekwencjami decyzji swoich rodziców. 

W empatii jest siła. Możesz być światłem w tunelu dla tych, którzy dorastają w cieniu wykluczenia. 

Ty, Twoi znajomi, Twoje dzieci, my. Razem możemy sprawić, że świat stanie się bardziej przyjaznym miejscem dla każdego dziecka, bez względu na jego historię.

Tekst: Renata Bielańska, Katarzyna Ciesielska